اختلال اوتیسم یا درخود ماندگی چیست؟ آیا اوتیسم انواع مختلفی دارد؟ آیا اوتیسم فقط در کودکان دیده می شود؟ آیا واکسن ها منجر به بروز اوتیسم می شوند؟ نشانه ها و علائم اختلال اوتیسم چیست؟ چهره کودکان اوتیسم چگونه است؟
اختلال اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم(ASD) و اوتیسم دو واژه و عبارت کلی برای گروهی از اختلالات پیچیده در رشد مغز هستند. اختلال طیف اوتیسم را بیشتر می‌توان یک اختلال نورولوژیکی که خودش را در سال‌های اولیه رشد کودک نمایان می‌کند معرفی نمود. مغز فرد مبتلا به اوتیسم در زمینه ی رفتارهای اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی به‌درستی عمل نمی‌کند. کودکان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمینه ارتباط کلامی و غیرکلامی، مهارت‌های شناختی معمول، رفتارهای اجتماعی، فعالیت‌های سرگرم‌کننده و بازی دارای مشکل می‌باشند.
انواع مختلف اختلال اوتیسم
اختلال اوتیسم را می توان به جای انواع در ۳ سطح طبقه بندی نمود. که در مورد آن در بخش بعدی بیشتر صحبت خواهیم کرد. در سطوح مختلف اوتیسم رشد مهارت‌های اجتماعی، ارتباطات و منابع رفتاری دچار تاخیر و انحراف می‌شوند. کودکان درگیر با اختلال طیف اوتیسم، اغلب تمایلات شدید و ویژه‌ای به مجموعه‌ای از رفتارها نشان می‌دهند؛ مانند مقاومت در برابر تغییر رفتارهای تکراری و کلیشه ای و نقص در ارتباط چشمی و عدم پاسخ مناسب به محرک‌های محیطی. این اختلالات تاثیرات متعددی بر روند رشد می‌گذارند. هرچه این اختلال زودتر تشخیص داده شود و فرد مبتلا زودتر وارد چرخه‌های درمان گردد، زودتر می‌توان زندگی او را تغییر داد.
علل بروز اختلال اوتیسم
پیشتر از این علت اوتیسم را ژنتیک و نقایص آن می دانستند، و با بررسی های بیشتر پژوهشگران و موسساتی مانند اوتیسم اسپیک و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های امریکا مشخص گردید که بایستی به محیط و علل زیست محیطی توجه بیشتری نمود. تاکنون نقایصی در ژن های برخی از افراد دارای اوتیسم مشخص شده است. تاثیر آلاینده های زیست محیطی و تخریبی که در محیط زندگی انسان به وجود آمده نقش بسزایی در آن ایفا می کند. حدود %۶۲ علل زیست محیطی و ترکیب آن با عوامل ژنتیکی می تواند منجر به اوتیسم گردد، اما باز هم نمی توان با قاطعیت عنوان کرد که چه چیزی عامل اختلال اوتیسم است.
فاکتورهای خطر آفرین اوتیسم
جنسیت:
پسران تقریبا چهار برابر بیشتر از دختران مبتلا به اوتیسم هستند.
زایمان زودرس:
نوزادان زودرس متولد شده پیش از ۲۶ هفتگی، خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم دارند. این نوزادان با وزن کم به دنیا می آیند که این مورد نیز از موارد افزایش ریسک اوتیسم می‌باشد.
تاریخچه خانوادگی:
خانواده هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر در معرض داشتن فرزند دیگری با این اختلال اند. همچنین وجود برخی اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اختلال اوتیسم در والدین نیز می تواند منجر به افزایش ریسک گردد.
سایر اختلالات:
کودکانی که دارای شرایط پزشکی خاص هستند بیشتر احتمال دارد در معرض اوتیسم قرار بگیرند. برای مثال سندروم ایکس شکننده (اختلالی ارثی که باعث اختلالات ذهنی می‌گردد)، سندروم رت(بیماری ژنتیکی مختص دختر ها که باعث رشد کند مغز می گردد) و ناتوانی ذهنی.
سن والدین:
بین سن بالای والدین (بالای ۳۵ سال) و یا سن پایین مادران (زیر ۲۰ سال) و افزایش اختلال اوتیسم ارتباط وجود دارد.
شرایط بارداری:
فاصله بین بارداری ها اگر کوتاه باشد می تواند شرایط رحم مادر برای بارداری و پذیرایی مناسب از جنین را به خطر انداخته و ریسک اوتیسم را افزایش دهد. همچنین تغذیه مادر نیز می تواند یک فاکتور مهم برای این ریسک باشد. هرچه تغذیه مادر نامناسب تر و عاری از غذاهای طبیعی و ارگانیک باشد می تواند خطر را بیشتر و بیشتر کند.
ارتباط واکسیناسیون و اوتیسم در کودکان
با وجود تحقیقات گسترده مشخص گردیده است که هیچ ارتباطی میان اوتیسم و واکسیناسیون وجود ندارد. جلوگیری از واکسیناسیون می تواند کودکان را در معرض خطرات جدی و شیوع بیماری های خطرناک قرار دهد.
ارتباط لقاح مصنوعی و فناوری های کمکی تولیدمثل با اوتیسم
طبق مطالعات انجام شده کودکی که با روش های کمکی به دنیا آمده است، ۲ برابر بیشتر، در آینده احتمال تشخیص اوتیسم برای او وجود دارد. اما این تکنیک های کمکی بارداری نیستند که مستقیما باعث اوتیسم می شوند، بلکه آن‌ها می توانند شرایطی مانند؛ تولد نوزادهای دو یا چند قلو، تولد کودکان با وزن خیلی کم، خطرات دوران جنینی و یا شرایط نامساعد مادر در دوران بارداری را ایجاد کنند، که خطر اوتیسم را افزایش می دهد. در یکی از این تحقیقات که بر روی ۶ میلیون کودک متولد شده با لقاح مصنوعی صورت گرفته مطرح شده است که ریسک اوتیسم در تولد های تک نفره ۰.۸% و تولد های بیش از یک نفر ۱.۲% است.
که نشان دهنده این واقعیت است که در صورت تولد تنها یک کودک با روش لقاح مصنوعی این افزایش خطر، کاهش می یابد. همچنین CDC عنوان می کند که کودکان متولد شده با ICSI (تزریق اسپرم به تخمک خارج رحم) احتمال اوتیسم در آن‌ها به نسبت IVF (لقاح خارج رحمی اسپرم و تخمک) بیشتر است. از طرفی CDC عنوان می کند که در تمام گزینه های درمان با لقاح مصنوعی، بایستی تحقیقات بیشتر و کنترل شده تری صورت پذیرد.
علائم و نشانه های نخستین اختلال اوتیسم
اوتیسم در سال های اول زندگی خود را نشان می دهد به صورتی که ۵۰% والدین پیش از ۱۲ ماهگی و ۸۰ تا ۹۰% والدین پیش از ۲۴ ماهگی متوجه علائم این اختلال در کودکشان می‌شوند. فرد مبتلا با چالش‌های رفتاری و اجتماعی زیادی رو به روست. علائم روشن‌تر اوتیسم در سنین بین ۲ تا ۳ سالگی خود را نشان می دهد ولی محققین در حال بررسی و کار بر روی علائم تا پیش از ۱۸ ماهگی هستند و به نتایج تقریباً قابل استنادی نیز دست یافته اند. مهم‌ترین نکته در مورد کودکان اوتیستیک ,تشخیص به هنگام این اختلال است تا بتوان با استفاده از تکنیک ها و رویکرد های استاندارد از دوره حساس رشد این کودکان نهایت استفاده را نمود و نقایص به وجود آمده توسط این اختلال را جبران یا پیشگیری کرد. در صورت وجود علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
قبل از ۲ سالگی
- تا ۵ ماهگی: هیچ لبخند اجتماعی یا رفتاری که نشان دهنده شادی در اثر ارتباط با دیگران در وی مشاهده نگردد.
- تا ۶ ماهگی: نمی خندد. هیچ ارتباط چشمی در کودک مشاهده نمی‌شود و یا به صورت کاملاً محدود وجود دارد.
- تا ۸ ماهگی: توجهی به بازی های دالی یا داکی ندارد و از آن لذت نمی برد .
- تا ۹ ماهگی: هیچ آوا یا غان وغونی وجود ندارد و همچنان کودک بدون لبخند است، ارتباط غیر کلامی نیز وجود ندارد. در این سن کودک آوا و یا حالات چهره دیگران را نیز تقلید نمی‌کند.
- تا ۱۲ ماهگی: هیچ گونه علامتی برای برقراری ارتباط غیر کلامی مانند اشاره برای درخواست کردن یا نشان دادن وجود نداشته باشد.کودک هیچگونه پاسخی به صدا کردن اسمش نشان ندهد. برای آرامش و یا رفع نیاز به دنبال پدر و مادر خود نمی گردد.
- تا ۱۶ ماهگی: کودک هیچ کلمه ای نگوید.
- تا ۱۸ ماهگی: به صورت معمول بازی نکند.
- تا ۲۴ ماهگی: کودک هیچ جمله معنی دار دوکلمه ای نگوید و در نهایت هرگونه پسروی در مهارت گفتاری، اجتماعی و ارتباطی بعد از یک تا دو سالگی.
پس از ۲ سالگی
بیشترین احتمال تشخیص در کشور ما در مقطع سنی ۲ تا ۵ سال یا به اصطلاح تا پیش از دبستان صورت می پذیرد، به همین خاطر به این دوره سنی به صورت مفصل تر می پردازیم. بر اساس فرمت استانداردی که DSM5 (نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی است که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) منتشر شده است و در واقع یک راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است) برای متخصصان مشخص نموده است. پزشکان و روانشناسان برای تعیین سطح اختلال طیف اوتیسم موارد مختلفی را بررسی می کنند.
درمان اختلال اوتیسم
برای درمان اختلال اوتیسم در ایران به مانند کشورهای پیشرفته گزینه های فراوانی در اختیار خانواده ها وجود ندارد و والدین می توانند با درایت و توجه به سطح عملکرد کودک خود از میان درمان‌های موجود بهترین انتخاب را داشته باشند. نخستین گزینه درست و استانداردی که برای درمان اوتیسم در همه جای دنیا پیشنهاد می گردد رفتار درمانی است.
انواع روش‌های درمانی
- روش درمانی ABA
- رویکرد تیچ (TEACCH)
- گفتار درمانی (ST/Speech Therapy)
- کار درمانی (OT/Occupational Therapy)
- SPD
- روش درمان پاسخ محور (prt/Pivotal Response Training)
- فلورتایم (floortime) یا بازی درمانی
- مداخله رشد ارتباط
- مدل دنور (ESDM/Early Start Denver Model)
- بازی درمانی (play therapy)
- سان رایس (son-rise)
- برای اطلاعات بیشتر با متخصصین این حوزه در ارتباط باشید.
- درمان رفتارکلامی (VB/Verbal Behavior Therapy)
