کلیه‌ها در هر دقیقه ½ پیمانه خون را تصفیه می‌کنند، همچنین مسئول تنظیم pH، میزان نمک، پتاسیم والکترولیت‌های بدن هستند. عوامل مختلفی از جمله انواع بیماری‌ها، عادات غذایی ناسالم، سبک زندگی و عوامل ژنتیکی می‌توانند بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارند. در این مقاله به شناخت انواع بیماری‌های کلیوی، عوامل ایجاد آنها و چگونگی پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌پردازیم.
بیماری کلیوی چیست؟
کلیه‌ها یک جفت اندام به اندازه مشت دست هستند که در پایین قفسه سینه قرار دارند. در هر طرف ستون فقرات یک کلیه وجود دارد.
کلیه‌ها مسئول فیلتر کردن مواد زائد، آب اضافی و سایر ناخالصی‌ها از خون هستند. این سموم در مثانه ذخیره و از طریق ادرار خارج می‌شوند.
کلیه‌ها همچنین میزان pH، نمک و پتاسیم را در بدن تنظیم می‌کنند. آنها هورمون‌هایی تولید می‌کنند که موجب تنظیم فشار خون و تولید گلبول‌های قرمز می‌گردند. کلیه‌ها همچنین نوعی از ویتامین D را فعال می‌کنند که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند.
بیماری‌های کلیوی زمانی اتفاق می‌افتند کلیه عملکرد خود را به درستی انجام ندهند. این آسیب ممکن است ناشی از دیابت، فشار خون بالا و سایر شرایط طولانی مدت (مزمن) باشد.
بیماری کلیوی می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی از جمله ضعیف شدن استخوان‌ها، آسیب عصب‌ها و سوء تغذیه گردد.
اگر بیماری با گذشت زمان کنترل نشود، ممکن است کلیه‌ها به طور کامل از کار بیفتند. این بدان معناست که برای انجام عملکرد کلیه‌ها، به دیالیز نیاز است. دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه تصفیه می‌کند. این کار نمی‌تواند بیماری کلیوی را درمان کند، اما می‌تواند به افزایش طول عمر بیمار کمک کند.
انواع بیماری‌های کلیوی و علل بروز آنها
بیماری مزمن کلیوی
شایع ترین شکل بیماری کلیوی، بیماری مزمن کلیه یا CKD است. بیماری مزمن کلیه یک بیماری طولانی مدت است که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد و معمولا به دلیل فشار خون بالا ایجاد می‌شود.
گلومرول‌ها رگ‌های خونی ریز در کلیه‌ها هستند که خون در آنها تصفیه می‌شود. فشار خون بالا یا هایپرتنشن می‌تواند فشار روی گلومرول‌ها را افزایش دهد. با گذشت زمان افزایش فشار به این عروق آسیب رسانده و از عملکرد کلیه کاسته می‌شود.
عملکرد کلیه در نهایت به حدی مختل می‌شود که کلیه‌ها دیگر نمی توانند فعالیت خود را به درستی انجام دهند. در این صورت فرد باید دیالیز شود. دیالیز مایعات اضافی و مواد زائد را از خون فیلتر می‌کند.
دیابت همچنین یکی از دلایل اصلی بیماری مزمن کلیوی است. افزایش سطح قند در خون به مرور زمان به رگ‌های خونی کلیه‌ها آسیب می‌رساند. در این شرایط کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به درستی تصفیه کنند.
همچنین بخوانید: موثرترین روش در پیشگیری از نارسایی مزمن کلیه
سنگ کلیه
سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات شایع کلیه است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون در کلیه ها متبلور شده و توده‌هایی جامد (سنگ) را تشکیل می‌دهند. سنگ کلیه معمولا هنگام دفع ادرار از بدن خارج می‌شود. دفع سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک بوده و به ندرت باعث ایجاد آسیب‌های جدی به کلیه‌ها گردد.
گلومرولونفریت
گلومرولونفریت التهاب گلومرول‌ها است. گلومرول‌ها ساختارهای بسیار کوچکی در داخل کلیه‌ها هستند که خون را فیلتر می‌کنند. گلومرولونفریت می‌تواند ناشی از عفونت‌ها یا اختلالاتی باشد که در حین تولد یا مدت کوتاهی پس از آن رخ می‌دهد (ناهنجاری‌های مادرزادی) و اغلب به خودی خود بهتر می‌شود.
بیماری کلیه پلی‌کیستیک
بیماری کلیه پلی‌کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست‌های متعدد (کیسه‌های کوچک مایع) در کلیه‌ها می‌گردد. این کیست‌ها می‌توانند در عملکرد کلیه اختلال ایجاد کرده و باعث نارسایی کلیه‌ها شوند.
عفونت‌های دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) به عفونت‌های باکتریایی هر قسمت از دستگاه ادراری _ تناسلی گفته می‌شود. عفونت‌های مثانه و مجرای ادراری خصوصا در خانم‌ها شایع هستند. UTI در بیشتر موارد به سادگی قابل درمان است اما با این حال، اگر این عفونت ها درمان نشوند، می‌توانند به کلیه‌ها سرایت کرده و موجب نارسایی کلیه شوند.
علائم بیماری‌های کلیوی
بیماری‌های کلیوی می‌توانند در مراحل اولیه علامتی نداشته و به راحتی تا زمانی که علائم شدید شود، مورد توجه قرار نگیرند. علائم زیر علائم اولیه هستند که می‌توانند به شما درباره احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی هشدار دهند؛
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- مشکل خواب
- کاهش اشتها
- گرفتگی عضلات
- ورم پاها
- پف دور چشم در صبح
- پوست خشک و پوسته پوسته شده
- تکرر ادرار، به خصوص در اواخر شب
علائم شدیدی که می‌توانند به معنای پیشرفت بیماری کلیوی باشند عبارتند از؛
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- تغییرات در ادرار
- کم خونی (کاهش گلبول‌های قرمز خون)
- کاهش میل جنسی
- افزایش ناگهانی سطح پتاسیم (هیپرکالمی)
- التهاب پریکارد (کیسه پر از مایع که قلب را می‌پوشاند)
عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی چیست؟
دیابت عامل اصلی بیماری کلیوی است که حدود 44 درصد از موارد جدید ابتلا را تشکیل می‌دهد. همچنین ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های کلیوی داشته باشید اگر:
فشار خون بالا دارید
سایر اعضای خانواده مبتلا به بیماری مزمن کلیوی باشند
سالخورده هستید
7 قانون طلایی برای پیشگیری از احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی
همانطور که گفتیم عوامل خطر اصلی بیماری‌های کلیوی عبارتند از دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، سابقه خانوادگی بیماری کلیوی و چاقی
در اینجا 7 قانون طلایی برای پیشگیری از احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی را آورده‌ایم:
معاینات و چکاپ منظم انجام دهید
پزشک شما می‌تواند بیماری کلیوی را با 2 آزمایش ساده بررسی کند؛ آزمایش ادرار و آزمایش خون. آزمایش ادرار بررسی می‌کند که آیا پروتئینی به نام آلبومین در ادرار شما وجود دارد یا خیر. آزمایش خون نشان می‌دهد که کلیه‌های شما چقدر خوب کار می‌کنند تا مواد زائد را از بدن خارج کنند.
فشار خون را کنترل کنید
فشار خون بالا می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند و احتمال ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش دهد. اگر فشار خون شما همچنان بالا باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد که دارو مصرف کنید. ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی مانند کاهش مصرف نمک و الکل، کاهش اضافه وزن و ورزش منظم می‌تواند به کنترل فشار خون شما کمک کند.
قند خون را مدیریت کنید
سطح قند خون می‌تواند تحت تأثیر عوامل متعددی قرار گیرد؛ از جمله عواملی که تحت کنترل فرد نیستند مانند هورمون‌ها، انواع بیماری‌ها یا استرس. با گذشت زمان، سطح بالای قند خون می‌تواند باعث باریک شدن و انسداد رگ‌های خونی داخل کلیه شده و سبب آسیب به رگ‌های خونی و کلیه‌ها گردد. اگر دیابت دارید، بهترین راه برای محافظت از کلیه‌ها کنترل سطح قند خون است. برنامه درمانی شما ممکن است شامل تغییراتی در رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو برای کاهش سطح قند خون باشد.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
یک برنامه غذایی سالم می‌تواند به کاهش فشار و چربی خون کمک کند. این برنامه غذایی شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، شیر و محصولات لبنی بدون چربی یا کم چرب، غلات کامل، ماهی، مرغ، لوبیا، دانه‌ها و آجیل می‌باشد. این برنامه غذایی همچنین سدیم، قند، چربی و گوشت قرمز کمتری دارد.
ورزش کنید
ورزش می‌تواند به شما در حفظ وزن سالم، کنترل فشار خون و کلسترول، افزایش قدرت و استقامت و کاهش شانس ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری قلبی و بیماری کلیوی کمک کند. انواع مختلفی از تمرینات وجود دارند که می‌توانند به سلامت شما کمک کند؛ پیاده‌روی، ورزش‌های هوازی مثل آهسته دویدن، شنا، دوچرخه سواری و...
6. سیگار را ترک کنید
استعمال دخانیات باعث ایجاد بیماری در همه اعضای بدن از جمله کلیه‌ها می‌شود. اگر به تنهایی قادر به ترک سیگار نیستید، از پزشک خود در مورد گزینه‌های درمانی سوال کنید.
7. در مصرف داروهای ضد درد زیاده‌روی نکنید
استفاده بیش از حد از داروهای ضد درد به نام NSAID (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن) ممکن است باعث بیماری کلیوی شود. استفاده طولانی مدت از NSAIDها، به ویژه در دوزهای بالا، جریان خون به کلیه را کاهش داده و باعث آسیب به بافت کلیه‌ها می‌گردد. حتما از پزشک خود در مورد مصرف این گروه از داروها مشورت بگیرید.
همچنین بخوانید: مکمل های مغذی کلیه و ویژگی های آنها